Συχνά
πυκνά ξεπροβάλει στην επικαιρότητα το θέμα της διδασκαλίας του μαθήματος των
θρησκευτικών. Πρόκειται για μια παλιά ιστορία τριών περίπου δεκαετιών, η οποία
γίνεται αφορμή για ατέρμονες συζητήσεις περί της αναγκαιότητας του μαθήματος
στο εκπαιδευτικό σύστημα της χώρας. Οι απόψεις πολλές και διαφορετικές μεταξύ
τους. Από τη μια πλευρά εκείνοι που πιστεύουν πως το μάθημα είναι φορέας του
σκοταδισμού και του μεσαίωνα κι από την άλλη εκείνοι που το θεωρούν αναπόσπαστο
κομμάτι της ελληνικής εκπαίδευσης.
Πράγματι, αν όλο το πρόβλημα στην εκπαίδευση των μαθητών στην Ελλάδα
είναι τα θρησκευτικά, τότε το μάθημα αυτό πρέπει να καταργηθεί. Χωρίς
θρησκευτικά, το σχολείο θα αποκτήσει μια νέα δημιουργική πνοή∙ θα πάψουν η
παπαγαλία και η αποστήθιση να αποτελούν βασικό χαρακτηριστικό γνώρισμα, ενώ οι
εκπαιδευτικοί όλων των υπόλοιπων ειδικοτήτων θα ξαναβρούν την έμπνευση και την
αγάπη τους για τα μαθήματα που διδάσκουν, αφού πλέον δεν θα αντιμετωπίζουν τις
απαρχαιωμένες απόψεις των “πρώην” συναδέλφων τους θεολόγων.
Επιτέλους, το Λύκειο θα πάψει να είναι ο προθάλαμος προετοιμασίας για
την εισαγωγή στο πανεπιστήμιο και η παραπαιδεία θα αποτελεί μακρινό παρελθόν.
Αλλά ακόμη και τα φαινόμενα της ενδοσχολικής βίας δεν θα μας απασχολήσουν ξανά,
αφού οι μαθητές θα ηρεμήσουν μιας και δεν πρόκειται να ξανακούσουν περί
βιβλικών καταστροφών και σταυροφοριών καθώς και άλλων συναφών θρησκευτικών
βιαιοτήτων. Οι Περσικοί Πόλεμοι, οι Βαλκανικοί και οι δύο Παγκόσμιοι μαζί με τη
Μικρασιατική Καταστροφή βρίσκονται στα βιβλία της Ιστορίας που είναι
καλογραμμένα, άρτια και επιστημονικά τεκμηριωμένα και με σαφείς χάρτες που
ονομάζουν τα Σκόπια ως Μακεδονία και την καταστροφή της Σμύρνης ως «συνωστισμό»
στην προκυμαία της Σμύρνης.
Πράγματι, το μάθημα των θρησκευτικών πρέπει να πάψει να είναι ομολογιακό.
Η κατήχηση είναι κύριο έργο της Εκκλησίας και αφορά μόνο εκείνους που την
αποδέχονται ως φορέα της χάριτος του Θεού. Για όλους τους υπόλοιπους που
επιλέγουν να φοιτήσουν σε ένα δημόσιο σχολείο, το μάθημα των θρησκευτικών
πρέπει να δίνει γνώση και πληροφορία για το ρόλο τόσο του χριστιανισμού, όσο
και των άλλων θρησκειών στη δημιουργία του πολιτισμού του κάθε τόπου. Από την
Κωνσταντινούπολη μέχρι τη Μέκκα και από τη Ρώμη μέχρι Πεκίνο, οι ιστορίες των
λαών είναι αποτέλεσμα και της θρησκευτικής τους ταυτότητας και παράδοσης.
Τι είναι αυτό που κάνει μια αγελάδα “ιερή” στην Ινδία και ένα
Gospel την έκφραση της ελπίδας για ελευθερία ενός Αφροαμερικάνου; Τι είναι αυτό
που στρέφει τον Ερρίκο Η΄κατά της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας, και τον Λούθηρο
στην επαναστατική για την εποχή του μετάφραση της Βίβλου στα Γερμανικά. Γιατί
σήμερα υπάρχει η έκφραση του ακραίου Ισλάμ από τους τζιχαντιστές στη Μέση
Ανατολή και οι χριστιανοί φονταμενταλιστές στην Ευρώπη ταυτίζονται με τις
ακροδεξιές ιδεολογίες που προάγουν το ρατσισμό και την ξενοφοβία;
“Δεν νοείται ταυτότητα πολίτη
χωρίς να έχει θρησκευτική συγκρότηση. Αυτό σημαίνει ότι ο εγγράμματος άνθρωπος
δεν θα είναι ανοχύρωτος στο μέλλον. Θα έχει ξεκλειδώσει, μ' έναν κριτικό και
ερμηνευτικό τρόπο, τον ρόλο των θρησκειών, τον ρόλο της δικής του ταυτότητας,
θρησκευτικής ή μη, τι λένε και πώς συνδέονται οι άλλες θρησκείες. Έτσι θα γίνει
πολίτης τόσο της χώρας του όσο του κόσμου. Όπως έχουμε τον γλωσσικό
γραμματισμό, τον ιστορικό γραμματισμό, έτσι πρέπει να έχουμε και τον
θρησκευτικό. Αυτό κάνει ο θρησκευτικός γραμματισμός, δεν είναι κατήχηση, δεν
είναι θρησκευτική προπαγάνδα. Άλλωστε αυτό δεν θα μπορούσε να γίνει στον
δημόσιο χώρο του σχολείου. Το σχολείο υπάρχει για να μορφώσει, να δώσει
στοιχεία γνώσεων, αλλά και πολιτισμού που νοηματοδοτεί την ταυτότητα και την
ετερότητα των μαθητών του”. (Σ. Γιαγκάζογλου, ΑΥΓΗ, 31.10.2015)
Κάποτε πρέπει όλοι μας να καταλάβουμε πως το εκπαιδευτικό μας σύστημα
έτσι όπως έχει δομηθεί αποτυγχάνει να δημιουργήσει προϋποθέσεις πνευματικής
ανάπτυξης νέων ανθρώπων. Μια στεγνή μηχανιστική αντίληψη που δεν αφήνει κανένα
περιθώριο συνάντησης των μαθητών με τον κόσμο που θα κληθούν να αντιμετωπίσουν
κατά την ενηλικίωση τους. Η Τέχνη, η Ποίηση, η Μουσική, η Λογοτεχνία
εξοστρακισμένες και θυσία στο βωμό των τεσσάρων ή πέντε μαθημάτων που θα δώσουν
το εισιτήριο για μια πανεπιστημιακή σχολή, η οποία, με τη σειρά της, θα
υποδεχτεί φοιτητές με αισθητή την αδυναμία να συνθέσουν την επιστημονική γνώση
με την πραγματική ζωή.
Είναι ευθύνη της Πολιτείας να αλλάξει το περιεχόμενο του μαθήματος των
θρησκευτικών. Μπορεί και πρέπει να ακούσει όλες τις τάσεις και όλες τις
απόψεις. Στο τέλος, όμως, θα πρέπει να δομήσει ένα θρησκευτικό μάθημα που θα
ανταποκρίνεται στα σύγχρονα κοινωνικά δεδομένα. Η συζήτηση περί απαλλαγής και
προαιρετικότητας είναι το σύνδρομο του Πιλάτου που απλά δεν θέλει να πάρει
καμία ουσιαστική ευθύνη και ούτε να “σπάσει αυγά”. Είναι καιρός όμως να
σταματήσει να σφυρίζει δήθεν αδιάφορα και να βάλει τον “δάκτυλο επί των τύπων
των ήλων”.
