εγκαυστική

εγκαυστική

Πέμπτη 12 Απριλίου 2018

Θρήσκοι και άθρησκοι

Του Σταύρου Σ. Φωτίου* 
O θρήσκος υποβιβάζει τον Θεό σε τιμωρό νομικιστή. Κατ᾽ αυτόν, ο Θεός έδωσε στον άνθρωπο διάφορους κανόνες, τους οποίους όσοι δεν τηρούν καταλήγουν στα μαύρα καζάνια της κόλασης. Το θρησκόληπτο πνεύμα προβάλλει στον Θεό τη δική του ανασφάλεια, τη δική του υπαρξιακή αστοχία. Έτσι ο Θεός, σώνει και καλά, πρέπει να τιμωρεί όλους εκείνους που η ύπαρξή τους θυμίζει στον θρήσκο την ανασφαλή του ταυτότητα, τον φόβο του μπροστά στη διαφορά, την αδυναμία του να αγαπήσει.
Ο θρήσκος χωρίζει τον κόσμο σε δύο αντίπαλα στρατόπεδα: από τη μια, είναι ο δικός του κόσμος, ο «κόσμος του φωτός», στον οποίο βρίσκονται οι «καθαροί» και οι «σεσωσμένοι». Από την άλλη, βρίσκεται ο κόσμος αυτών που δεν του μοιάζουν, ο «κόσμος του σκότους», οι άσωτοι και οι αμαρτωλοί, στους οποίους αξίζει τιμωρία. Γι᾽ αυτό το θρησκόληπτο πνεύμα ελκύεται από την καταστροφολογία και την αποκαλυπτική. Θεωρεί ότι ζει στην εποχή της πλήρους ηθικής εξαθλίωσης, έτσι, οσονούπω, έρχεται η τελική καταστροφή, οπότε ο Θεός θα ρίξει φωτιά να κάψει τη γη.
Ο θρήσκος θεωρεί ότι ο κόσμος είναι πεδίο δαιμονικό, γι᾽ αυτό και η με διάφορους τρόπους δραπέτευση από αυτόν είναι η μόνη διέξοδος. Συνεπώς, ο θρήσκος κινείται στο περιθώριο της ζωής, αρνείται να διαλεχθεί με τους άλλους, αρνείται να ενδιατρίψει στα προβλήματα του σύγχρονου κόσμου. Ταμπουρωμένος στο φοβισμένο εγώ του, προβάλλει παντού τους φόβους του. Φοβάται την πρόοδο της τεχνολογίας, φοβάται την εξέλιξη της επιστήμης, φοβάται την κοινωνική αλλαγή. Φοβάται τη συνείδησή του, γι᾽ αυτό απωθεί κάθε υπαρξιακή αναζήτηση· φοβάται το σώμα του, γι᾽ αυτό δαιμονοποιεί τον έρωτα. Ως εκ τούτου ο θρήσκος δεν είναι ποτέ θέση, είναι πάντοτε άρνηση.
Ο θρήσκος είναι ο μέγιστος εχθρός της θεολογίας. Διότι με την όλη του συμπεριφορά τη δυσφημίζει, προβάλλοντας τον πιστό ως μια μίζερη καρικατούρα. Γι᾽ αυτό και ο θρήσκος έχει τεράστια ευθύνη για την ανάδειξη του άθρησκου.
Ο άθρησκος βρίσκεται στους αντίποδες του θρήσκου. Αυτός, από την καθέδρα του αλάθητου, αποφαίνεται ότι η θρησκεία είναι καταφύγιο των φοβισμένων της ζωής, δραπέτευση από τον τρόμο της ιστορίας, ψευδαίσθηση όσων αρνούνται να αναλάβουν την ευθύνη της πνευματικής τους ενηλικίωσης. Έτσι ο άθρησκος θεωρεί ότι όλες οι θρησκείες λένε τα ίδια πράγματα, αφού κατ᾽ αυτόν όλες είναι ανθρώπινες κατασκευές. Πολύ περισσότερο όλες συμπίπτουν με τον σκοταδισμό και προάγουν τον φονταμενταλισμό.
Ο άθρησκος δεν κατανοεί ότι οι θρησκείες εκφράζουν την αναμέτρηση του ανθρώπου με το υπερβατικό, την αναζήτηση υπαρξιακού νοήματος, την ανάγκη υπέρβασης του μηδενός. Γι᾽ αυτό και αγνοεί ότι αυτή τη στιγμή υπάρχουν καταγραμμένες από τον Οργανισμό Ηνωμένων Εθνών εκατοντάδες ζωντανές θρησκείες σε ολόκληρο τον κόσμο. Πάμπολλες, δηλαδή, διαφορετικές συλλογικές αντιλήψεις για τη σχέση του ανθρώπου με τον Θεό, τον εαυτό του, τον συνάνθρωπό του και τη φύση. Συνεπώς ο άθρησκος εξαπατά τον εαυτό του όταν νομίζει ότι υπάρχει άποψη «της θρησκείας» για το τάδε θέμα. Αυτό που όντως υπάρχει είναι η άποψη μιας συγκεκριμένης θρησκείας για το τάδε θέμα, την οποία ασφαλώς κάθε φορά οφείλει να γνωρίζει και να κατονομάζει.
Περαιτέρω ο άθρησκος αγνοεί τη θεολογική δομή της ύπαρξης: ότι όποιος άνθρωπος εκλαμβάνει την υπαρξιακή του κατάσταση ως ελλειπή και θεωρεί ότι υπάρχει ένα απόλυτο που μπορεί να του προσφέρει την πλήρωση, αυτός ο άνθρωπος έχει Θεό. Με άλλα λόγια, κάθε άνθρωπος υιοθετεί ως Θεό του εκείνο που γι᾽ αυτόν αποτελεί τη μέγιστη αξία, εκείνο για το οποίο αξίζει να ζει ή και να πεθάνει. Συνεπώς όλοι οι άνθρωποι πιστεύουν σε Θεό, απλώς οι Θεοί τους είναι διαφορετικοί: άλλων είναι η αγάπη, άλλων το χρήμα, άλλων η εξουσία, άλλων το παράλογο. Άρα, άθρησκοι υπάρχουν, άθεοι όμως όχι.
Θρήσκοι και άθρησκοι αδικούν τον εαυτό τους, στην γιγαντομαχία που απαιτείται από κάθε άνθρωπο, για την ανεύρεση του έσχατου νοήματος της ζωής.
*Ο Σταύρος Σ. Φωτίου είναι καθηγητής στο Τμήμα Επιστημών της Αγωγής του Πανεπιστημίου Κύπρου.
πηγή: http://churchofcyprus.org.cy/17190

Πέμπτη 15 Σεπτεμβρίου 2016

οδηγίες για τα νέα Προγράμματα Σπουδών

Σχ. Σύμβουλος Θεολόγων Κρήτης
Αγαπητές και αγαπητοί συνάδελφοι
Με αφορμή την έναρξη του σχολικού έτους, εύχομαι από καρδιάς καλή δύναμη και κάθε επιτυχία στο έργο σας. Κατά τον νέο «στέφανον του ενιαυτού» εύχομαι να έχετε πολλή υγεία, χαρά, πίστη, αγάπη και ελπίδα.
Στην πρώτη φετινή επικοινωνία μας, θεωρώ επιβεβλημένο να έχετε μια σύντομη ενημέρωση για τις αλλαγές που αφορούν στο μάθημά μας από το τρέχον σχολικό έτος και  ορισμένες χρήσιμες οδηγίες γύρω από αυτές. Αναφέρομαι στην έναρξη της γενικής εφαρμογής των νέων Προγραμμάτων Σπουδών στα Θρησκευτικά, τα οποία έχουν υπογραφεί.
Α. Έναρξη εφαρμογής των νέων Προγραμμάτων Σπουδών
Από το σχολικό έτος 2016-17, τα νέα Προγράμματα Σπουδών στα Θρησκευτικά εφαρμόζονται σε όλες τις βαθμίδες εκπαίδευσης (Δημοτικό, Γυμνάσιο, Λύκειο) και όλους τους τύπους σχολείων (Ημερήσια και Εσπερινά Γυμνάσια, Γενικά Λύκεια, Επαγγελματικά Λύκεια). Τα Προγράμματα, τα ΦΕΚ των οποίων θα έλθουν στα σχολεία εντός των προσεχών ημερών, μπορείτε να βρείτε στην ιστοσελίδα του Ι.Ε.Π.:
Τα Προγράμματα εφαρμόζονται από την αρχή του σχολικού έτους, σε όλες τις τάξεις. Τα παλιά σχολικά βιβλία που έχουν διανεμηθεί στα παιδιά, θα αξιοποιούνται επικουρικά, κατά την κρίση του διδάσκοντα, εφόσον υπάρχει σε αυτά διδακτικό υλικό για το μάθημα, σύμφωνα με τα νέα Προγράμματα.
Στην παραπάνω διαδικτυακή διεύθυνση του Ι.Ε.Π., εκτός από το Πρόγραμμα Σπουδών στα Θρησκευτικά Δημοτικού-Γυμνασίου και το Πρόγραμμα Σπουδών στα Θρησκευτικά Λυκείου, επίσης, θα βρείτε τον Οδηγό Εκπαιδευτικού στα Θρησκευτικά Δημοτικού-Γυμνασίου και τον Οδηγό Εκπαιδευτικού στα Θρησκευτικά Λυκείου. Επιπλέον, θα βρείτε προτεινόμενο Διδακτικό Υλικό για όλες τις βαθμίδες και όλες τις τάξεις, κατά τάξη και κατά Θεματική Ενότητα, το οποίο περιλαμβάνει υλικό για τον μαθητή, για την επεξεργασία των Θεματικών και Διδακτικών Ενοτήτων, και πληροφοριακό υλικό για τον εκπαιδευτικό.
Ένα σημαντικό σημείο είναι ότι στα νέα Προγράμματα Σπουδών προβλέπεται η διδασκαλία του μαθήματος να γίνεται σε ενιαίο δίωρο, όπου το μάθημα είναι δίωρο, ενώ συστήνεται η δίωρη διδασκαλία ανά 15/μερο, όπου είναι μονόωρο.
Β. Υποστηρικτικές και επιμορφωτικές δράσεις
Για την υποστήριξη της εφαρμογής των νέων Προγραμμάτων προγραμματίζονται:
  1. Ειδικός ιστότοπος για την υποστήριξη των εκπαιδευτικών, του οποίου η λειτουργία θα ξεκινήσει πολύ σύντομα.  Στον ιστότοπο θα αναρτηθεί, εκτός από το ήδη δημοσιευμένο διδακτικό υλικό, το εικονιστικό υλικό των Θεματικών Ενοτήτων.
  2. Όλοι οι εκπαιδευτικοί θα έχουν διήμερη επιμόρφωση, στην περίοδο Νοεμβρίου-Δεκεμβρίου 2016, σε κατά τόπους επιμορφωτικά κέντρα, ενώ τον Νοέμβριο  θα πραγματοποιηθεί τριήμερη επιμόρφωση των επιμορφωτών των εκπαιδευτικών. Στον ιστότοπο του Ι.Ε.Π. υπάρχει η σχετική προκήρυξη εκδήλωσης ενδιαφέροντος για ένταξη στο «Μητρώο Επιμορφωτών του Ι.Ε.Π. για την υποστήριξη της εφαρμογής των νέων Προγραμμάτων Σπουδών στα Θρησκευτικά» (http://iep.edu.gr/index.php/el/prokirixeis/menu-proskliseis/452-prosklisi-ekdilosis-endiaferontos).
  3. Από την ερχόμενη εβδομάδα θα ξεκινήσουν και οι δικές μου επιμορφωτικές συναντήσεις, με αρχή από τα μεγάλα αστικά κέντρα.
Γ. Καλές πρακτικές για τα πρώτα βήματα
Η έναρξη της εφαρμογής, από την αρχή του σχολικού έτους, επιβάλλει να ενημερωθούμε όλοι για τα αναγκαία. Στη συνέχεια, σταδιακά και σταθερά, μπορούμε να επεκταθούμε σε όλο το διαθέσιμο πληροφοριακό υλικό  και να εμβαθύνουμε σε αυτό.
Πρώτο αναγκαίο βήμα είναι να εντοπίσουμε τα βασικά υλικά μας, δηλαδή το Πρόγραμμα Σπουδών, τον Οδηγό Εκπαιδευτικού και το προτεινόμενο υλικό. Ο Οδηγός Εκπαιδευτικού στα Θρησκευτικά Δημοτικού-Γυμνασίου είναι χρήσιμος για όλες τις βαθμίδες, επειδή περιλαμβάνει μεθοδική παρουσίαση των διδακτικών τεχνικών που αναφέρονται στα Προγράμματα (σ. 109 κ.ε.) Επίσης, να εντοπίσουμε το υλικό για την πρώτη Θεματική Ενότητα από την οποία θα ξεκινήσουμε σε κάθε τάξη.
Είναι σημαντικό να ενημερωθούμε για τους βασικούς σκοπούς/στόχους της κάθε τάξης, όπως αναφέρονται στην εισαγωγή κάθε τάξης στο Πρόγραμμα Σπουδών και να έχουμε για γενική εικόνα για τις Θεματικές Ενότητες κάθε τάξης (για το Γυμνάσιο στο Πρόγραμμα Σπουδών στα Θρησκευτικά Δημοτικού-Γυμνασίου, σ. 79 και για το Λύκειο στο  Πρόγραμμα Σπουδών στα Θρησκευτικά Λυκείου, σ. 4).
Στις πρώτες ώρες της διδασκαλίας, μπορούμε να αφιερώσουμε διδακτικό χρόνο για:
  • Να συζητήσουμε με τους μαθητές γύρω από τα διδακτικά θέματα της χρονιάς και τους τρόπους επεξεργασίας τους, δηλαδή με δραστηριότητες διερεύνησης και συνεργασίας μεταξύ τους.
  • Να προετοιμάσουμε τους μαθητές για εργασία σε ομάδες, επειδή συχνά θα χρειαστεί να δουλέψουν με αυτό τον τρόπο. Ανάλογα με τον αριθμό των μαθητών σε ένα τμήμα, μπορούμε να οργανώσουμε ομάδες μικτής ικανότητας, με 4-6 μαθητές σε καθεμιά. Για το ζήτημα αυτό είναι χρήσιμες οι οδηγίες στο μάθημα των Ερευνητικών Εργασιών στο Λύκειο (βλ. περισσότερα στο Η. Ματσαγγούρα, Η Καινοτομία των Ερευνητικών Εργασιών στο Λύκειο, Βιβλίο Εκπαιδευτικού, σ. 48, στη διεύθυνση: http://ebooks.edu.gr/new/books-pdf.php?course=DSGL-A107).
  • Να συζητήσουμε με τους μαθητές για τρόπους δουλειάς, που αξιοποιούν τη διερεύνηση και εντάσσουν δημιουργικά όλους τους μαθητές στο μάθημα (σχετική ανάλυση στον Οδηγό Εκπαιδευτικού στα Θρησκευτικά Δημοτικού-Γυμνασίου, σ. 104 – 109).
  • Να καθοδηγήσουμε τους μαθητές να οργανώνουν φάκελο του μαθήματος (φάκελο ή μικρό ντοσιέ), όπου θα φυλάσσουν το υλικό και τις εργασίες τους, καθώς επίσης ένα τετράδιο, της επιλογής τους, όπου θα σημειώνουν βασικά σημεία από κάθε μάθημα και το πρόγραμμά τους (ημερολόγιο μάθησης).
  • Να ξεκινήσουμε τη διδασκαλία με την πρώτη Θεματική/Διδακτική Ενότητα.
  • Να προσπαθήσουμε κατά τη διδασκαλία να εμπλέξουμε τους μαθητές σε διδακτικές δραστηριότητες διερευνητικής και βιωματικής μορφής. Για τον σκοπό αυτό είναι αποτελεσματικό να δίνουμε στα παιδιά ένα φύλλο εργασίας με τα βήματα της δουλειάς τους.  Οι μαθητές μπορούν να ερευνήσουν το υλικό τους, να συζητήσουν μεταξύ τους, να παρουσιάσουν τη δουλειά τους, να αξιολογήσουν το θέμα τους. Στο τέλος της Ενότητας, μπορούμε να συζητήσουμε με τους μαθητές εντυπώσεις, σχόλια προτάσεις για το διδακτικό θέμα και τον τρόπο που το προσεγγίσαμε.
Στο Γυμνάσιο, κάθε Θεματική Ενότητα αναπτύσσεται σε 3-5 διδακτικά δίωρα. Ο εκπαιδευτικός του Γυμνασίου, σε συνεργασία με τους μαθητές, θα επιλέξει ποια από αυτά τα θέματα θα εντάξει στη διδασκαλία,  λαμβάνοντας υπόψη τις συνθήκες της τάξης, π.χ. ποια θέματα έχουν ήδη επεξεργαστεί τα παιδιά σε προγενέστερες τάξεις, καθώς επίσης αποφασίζει πώς θα κατανείμει αυτά τα διδακτικά θέματα στα  δίωρα. Επισημαίνω ότι στο Γυμνάσιο δεν διδάσκουμε όλα τα θέματα που αναφέρονται στο Πρόγραμμα. Στο Λύκειο, κάθε Διδακτική Ενότητα αντιστοιχεί σε ένα διδακτικό δίωρο.
Σε κάθε Ενότητα, ξεκινούμε τον σχεδιασμό της διδασκαλίας από τα Προσδοκώμενα Μαθησιακά Αποτελέσματα. Στο Γυμνάσιο, επιλέγουμε από τη στήλη Βασικά Θέματα ποια θα διδάξουμε. Στη συνέχεια, αποφασίζουμε για τη μέθοδο διδασκαλίας ή τη διδακτική δραστηριότητα, με την οποία θα υλοποιήσουμε τον στόχο μας και θα πετύχουμε την προσδοκώμενη μάθηση. Στο πλαίσιο αυτό επιλέγουμε και το κατάλληλο διδακτικό υλικό, από αυτό που προτείνεται στο Πρόγραμμα Σπουδών και τον Οδηγό, αυτό που έχει συγκεντρωθεί στον ιστότοπο του Ι.Ε.Π. ή ακόμη και δικό μας. Ως μέθοδοι διδασκαλίας στο Λύκειο προτείνονται η Διερευνητική και η Βιωματική (βλ. περισσότερα στον Οδηγό Εκπαιδευτικού στα Θρησκευτικά Λυκείου, σ. 42-46).
Τα Προγράμματα Σπουδών δίνουν έμφαση σε εναλλακτικούς τρόπους αξιολόγησης του μαθητή (βλ. περισσότερα στον Οδηγό Εκπαιδευτικού στα Θρησκευτικά Δημοτικού-Γυμνασίου, σ. 229 κ.ε.). Στο Πρόγραμμα Σπουδών στα Θρησκευτικά Λυκείου υπάρχει ξεχωριστή στήλη, η οποία αναφέρεται στο τι αξιολογείται σε κάθε Ενότητα. Για το ζήτημα της αξιολόγησης στο Γυμνάσιο αναμένονται και οι τελικές αποφάσεις του Υπουργείου Παιδείας, που αφορούν σε όλα τα μαθήματα.
Δ. Προγραμματισμός του εκπαιδευτικού έργου
Ένας συνοπτικός ετήσιος και περιοδικός προγραμματισμός θα μας βοηθήσει να σχεδιάσουμε μεθοδικά τα βήματά μας, λαμβάνοντας υπόψη τα παραπάνω, ώστε να αποφύγουμε ουτοπικούς στόχους και να πετύχουμε στο έργο μας. Πάντοτε, στον προγραμματισμό λαμβάνουμε υπόψη τις αντικειμενικές συνθήκες του σχολείου και της τάξης μας. Το θέμα του προγραμματισμού θα συζητήσουμε περισσότερο και στις πρώτες επιμορφωτικές συναντήσεις μας.
Αγαπητές και αγαπητοί συνάδελφοι,
Ευελπιστώ στη συνεργασία μεταξύ όλων για την επιτυχία του κοινού στόχου, που είναι η μορφωτική και πνευματική καλλιέργεια των παιδιών.
Λόγω της κρισιμότητας του θέματος των Προγραμμάτων Σπουδών, περιορίστηκα στη στοιχειώδη ενημέρωση γύρω αυτό. Συμπληρωματικά, όμως, αναφέρω ότι δεν έχει αλλάξει κάτι γύρω από τη διαδικασία χορήγησης απαλλαγής,  καθώς επίσης την πρωινή προσευχή. Ως προς το τελευταίο ζήτημα, για ακόμη μια φορά θέλω να παρακαλέσω για την παιδαγωγική συνδρομή σας, σε συνεργασία με τους Διευθυντές των σχολείων.

Δευτέρα 23 Νοεμβρίου 2015

το θρησκευτικό μάθημα στην ελληνική εκπαίδευση


Συχνά πυκνά ξεπροβάλει στην επικαιρότητα το θέμα της διδασκαλίας του μαθήματος των θρησκευτικών. Πρόκειται για μια παλιά ιστορία τριών περίπου δεκαετιών, η οποία γίνεται αφορμή για ατέρμονες συζητήσεις περί της αναγκαιότητας του μαθήματος στο εκπαιδευτικό σύστημα της χώρας. Οι απόψεις πολλές και διαφορετικές μεταξύ τους. Από τη μια πλευρά εκείνοι που πιστεύουν πως το μάθημα είναι φορέας του σκοταδισμού και του μεσαίωνα κι από την άλλη εκείνοι που το θεωρούν αναπόσπαστο κομμάτι της ελληνικής εκπαίδευσης.

Πράγματι, αν όλο το πρόβλημα στην εκπαίδευση των μαθητών στην Ελλάδα είναι τα θρησκευτικά, τότε το μάθημα αυτό πρέπει να καταργηθεί. Χωρίς θρησκευτικά, το σχολείο θα αποκτήσει μια νέα δημιουργική πνοή∙ θα πάψουν η παπαγαλία και η αποστήθιση να αποτελούν βασικό χαρακτηριστικό γνώρισμα, ενώ οι εκπαιδευτικοί όλων των υπόλοιπων ειδικοτήτων θα ξαναβρούν την έμπνευση και την αγάπη τους για τα μαθήματα που διδάσκουν, αφού πλέον δεν θα αντιμετωπίζουν τις απαρχαιωμένες απόψεις των “πρώην” συναδέλφων τους θεολόγων.
Επιτέλους, το Λύκειο θα πάψει να είναι ο προθάλαμος προετοιμασίας για την εισαγωγή στο πανεπιστήμιο και η παραπαιδεία θα αποτελεί μακρινό παρελθόν. Αλλά ακόμη και τα φαινόμενα της ενδοσχολικής βίας δεν θα μας απασχολήσουν ξανά, αφού οι μαθητές θα ηρεμήσουν μιας και δεν πρόκειται να ξανακούσουν περί βιβλικών καταστροφών και σταυροφοριών καθώς και άλλων συναφών θρησκευτικών βιαιοτήτων. Οι Περσικοί Πόλεμοι, οι Βαλκανικοί και οι δύο Παγκόσμιοι μαζί με τη Μικρασιατική Καταστροφή βρίσκονται στα βιβλία της Ιστορίας που είναι καλογραμμένα, άρτια και επιστημονικά τεκμηριωμένα και με σαφείς χάρτες που ονομάζουν τα Σκόπια ως Μακεδονία και την καταστροφή της Σμύρνης ως «συνωστισμό» στην προκυμαία της Σμύρνης.
Πράγματι, το μάθημα των θρησκευτικών πρέπει να πάψει να είναι ομολογιακό. Η κατήχηση είναι κύριο έργο της Εκκλησίας και αφορά μόνο εκείνους που την αποδέχονται ως φορέα της χάριτος του Θεού. Για όλους τους υπόλοιπους που επιλέγουν να φοιτήσουν σε ένα δημόσιο σχολείο, το μάθημα των θρησκευτικών πρέπει να δίνει γνώση και πληροφορία για το ρόλο τόσο του χριστιανισμού, όσο και των άλλων θρησκειών στη δημιουργία του πολιτισμού του κάθε τόπου. Από την Κωνσταντινούπολη μέχρι τη Μέκκα και από τη Ρώμη μέχρι Πεκίνο, οι ιστορίες των λαών είναι αποτέλεσμα και της θρησκευτικής τους ταυτότητας και παράδοσης.
Τι είναι αυτό που κάνει μια αγελάδα “ιερή” στην Ινδία και ένα Gospel την έκφραση της ελπίδας για ελευθερία ενός Αφροαμερικάνου; Τι είναι αυτό που στρέφει τον Ερρίκο Η΄κατά της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας, και τον Λούθηρο στην επαναστατική για την εποχή του μετάφραση της Βίβλου στα Γερμανικά. Γιατί σήμερα υπάρχει η έκφραση του ακραίου Ισλάμ από τους τζιχαντιστές στη Μέση Ανατολή και οι χριστιανοί φονταμενταλιστές στην Ευρώπη ταυτίζονται με τις ακροδεξιές ιδεολογίες που προάγουν το ρατσισμό και την ξενοφοβία;
“Δεν νοείται ταυτότητα πολίτη χωρίς να έχει θρησκευτική συγκρότηση. Αυτό σημαίνει ότι ο εγγράμματος άνθρωπος δεν θα είναι ανοχύρωτος στο μέλλον. Θα έχει ξεκλειδώσει, μ' έναν κριτικό και ερμηνευτικό τρόπο, τον ρόλο των θρησκειών, τον ρόλο της δικής του ταυτότητας, θρησκευτικής ή μη, τι λένε και πώς συνδέονται οι άλλες θρησκείες. Έτσι θα γίνει πολίτης τόσο της χώρας του όσο του κόσμου. Όπως έχουμε τον γλωσσικό γραμματισμό, τον ιστορικό γραμματισμό, έτσι πρέπει να έχουμε και τον θρησκευτικό. Αυτό κάνει ο θρησκευτικός γραμματισμός, δεν είναι κατήχηση, δεν είναι θρησκευτική προπαγάνδα. Άλλωστε αυτό δεν θα μπορούσε να γίνει στον δημόσιο χώρο του σχολείου. Το σχολείο υπάρχει για να μορφώσει, να δώσει στοιχεία γνώσεων, αλλά και πολιτισμού που νοηματοδοτεί την ταυτότητα και την ετερότητα των μαθητών του”. (Σ. Γιαγκάζογλου, ΑΥΓΗ, 31.10.2015)
Κάποτε πρέπει όλοι μας να καταλάβουμε πως το εκπαιδευτικό μας σύστημα έτσι όπως έχει δομηθεί αποτυγχάνει να δημιουργήσει προϋποθέσεις πνευματικής ανάπτυξης νέων ανθρώπων. Μια στεγνή μηχανιστική αντίληψη που δεν αφήνει κανένα περιθώριο συνάντησης των μαθητών με τον κόσμο που θα κληθούν να αντιμετωπίσουν κατά την ενηλικίωση τους. Η Τέχνη, η Ποίηση, η Μουσική, η Λογοτεχνία εξοστρακισμένες και θυσία στο βωμό των τεσσάρων ή πέντε μαθημάτων που θα δώσουν το εισιτήριο για μια πανεπιστημιακή σχολή, η οποία, με τη σειρά της, θα υποδεχτεί φοιτητές με αισθητή την αδυναμία να συνθέσουν την επιστημονική γνώση με την πραγματική ζωή.
Είναι ευθύνη της Πολιτείας να αλλάξει το περιεχόμενο του μαθήματος των θρησκευτικών. Μπορεί και πρέπει να ακούσει όλες τις τάσεις και όλες τις απόψεις. Στο τέλος, όμως, θα πρέπει να δομήσει ένα θρησκευτικό μάθημα που θα ανταποκρίνεται στα σύγχρονα κοινωνικά δεδομένα. Η συζήτηση περί απαλλαγής και προαιρετικότητας είναι το σύνδρομο του Πιλάτου που απλά δεν θέλει να πάρει καμία ουσιαστική ευθύνη και ούτε να “σπάσει αυγά”. Είναι καιρός όμως να σταματήσει να σφυρίζει δήθεν αδιάφορα και να βάλει τον “δάκτυλο επί των τύπων των ήλων”.


Σάββατο 14 Νοεμβρίου 2015

πρόγονοι και μάρτυρες της δικτατορίας



Την Τρίτη 10 Νοεμβρίου 2015 το παράρτημα Καστοριάς του Πανελλήνιου Θεολογικού Συνδέσμου «Καιρός» οργάνωσε την εκδήλωση «όταν υπόταξαν τις μέρες μας - πρόγονοι και μάρτυρες της δικτατορίας» με συνδιοργανωτές την ΕΛΜΕ Καστοριάς και την Δημοτική Κοινωφελή Επιχείρηση του Δήμου Άργους Ορεστικού.
Στην εκδήλωση μίλησαν ο κ. Ραϋμόνδος Αλβανός - Πολιτικός Επιστήμων και ο κ. Ανδρέας Αργυρόπουλος – Σχολικός Σύμβουλος Θεολόγων· παρουσίασε και συντόνισε οΑνδρέας Βιτούλας – Θεολόγος.
Ο συντονιστής της εκδήλωσης παρουσίασε σύντομα τις αρχές και τους σκοπούς του «Καιρού». Επίσης σχολίασε ότι η δικτατορία επιλέχθηκε ως θέμα για την εναρκτήρια εκδήλωση του παραρτήματος Καστοριάς, διότι ένα τυραννικό καθεστώς φανερώνει για τον χριστιανό την κοινωνική διάσταση του κακού, ενώ η ελευθερία είναι ο κατεξοχήν τρόπος της υπαρξιακής τελείωσης.
Στην εισήγησή του ο κ. Αλβανός παρουσίασε τις ομοιότητες αλλά και τις διαφορές μεταξύ της μεταξικής δικτατορίας και αυτής των συνταγματαρχών του 1967. Επίσης αποδόμησε τον μύθο των «καλών» που έφεραν στην ελληνική κοινωνία τα δύο ολοκληρωτικά καθεστώτα. Κλείνοντας τόνισε την ανάγκη του διαλόγου και της λειτουργίας των δημοκρατικών θεσμών για την επίλυση των προβλημάτων που προκύπτουν.
Η τοποθέτηση του κ. Αργυρόπουλου παρουσίασε γνωστές και κυρίως άγνωστες πτυχές της σχέσης τόσο της Διοικούσας Εκκλησίας, όσο και προσωπικοτήτων του κλήρου και απλών χριστιανών με την απριλιανή δικτατορία. Έγινε αναφορά στην απαράδεκτη συνεργασία μελών της Ιεραρχίας με το χουντικό καθεστώς αλλά και στις αντιστασιακές φωνές και πράξεις χριστιανών που διώχθηκαν τιμώντας με τον τρόπο αυτό την εκκλησιαστική συνείδηση.  
Ακολούθησε ζωηρός διάλογος με το ακροατήριο, όπου οι ομιλητές είχαν την ευκαιρία να διευκρινίσουν πτυχές των εισηγήσεών τους αλλά και να τροφοδοτήσουν περαιτέρω μια γόνιμη και ενδιαφέρουσα συζήτηση.    





       

Τετάρτη 4 Νοεμβρίου 2015

Δευτέρα 19 Οκτωβρίου 2015

Ενιαίο σχολείο, ενιαία γνώση, ενιαία θρησκευτικά: 12 Σημεία

Κοινή Παρέμβαση επτά στελεχών των Παρεμβάσεων–Συσπειρώσεων Δ.Ε.*

α) Απέναντι στην πρόσδεση του σχολείου (δημόσιου και ιδιωτικού) με την εξελισσόμενη νεοελληνική ιδεολογία και τις διαδοχικές αφηγήσεις της αστικής τάξης, που ηγεμονεύει ακατάπαυστα από την ίδρυσή του, αναπτύχθηκε παράλληλα και ένα ριζοσπαστικό εκπαιδευτικό κίνημα που προσπάθησε να κάνει τομές, σε σχέση με την ιστορική και πολιτική συγκυρία και σε αντιστοιχία με τη στράτευση των ενεργών διανοητών και δασκάλων της χώρας. Επιτομή αυτής της ριζοσπαστικής διεκδίκησης ήταν το «όλη η γνώση, ενιαία και κριτική, για όλα τα παιδιά». Στην πράξη το κίνημα αυτό ακολούθησε μια δαιδαλώδη διαδρομή, ωστόσο κάποιες φορές συνδέθηκε και με τη ζώσα παράδοση του τόπου.
β) Μέσα στο 2015 και την πολλαπλή κρίση στην Ε.Ε. και στην Ανατολική Μεσόγειο, στην Ελλάδα η παλιότερη νεοελληνική «ελληνοχριστιανική ιδεολογία» με τους στημένους βασιλιάδες και πολιτικούς έχει αντικατασταθεί από το νέο αφήγημα της «πάση θυσία» απόλυτης πρόσδεσης με τον φθαρμένο «ευρωπαϊσμό», τον καπιταλιστικό ολοκληρωτισμό και τον αμερικάνικο ιμπεριαλισμό. Και στις δυο ιστορικές φάσεις η χώρα ήταν βουτηγμένη στα χρέη, στα τοκοχρεολύσια, στην εξάρτηση, στη διαπλοκή, στην ανάθεση, στον νόθο κρατισμό, στο ψευτορωμέϊκο, στη λογική της ψωροκώσταινας, στην ψευτιά.
γ) Ο δυτικοερωπαϊκός διαφωτισμός ήλθε αποσπασματικά και νοθευμένα «από τα πάνω» ως κανόνας και εκτός μερικών εξαιρέσεων, δεν έκανε την αναγκαία σύνθεση με  την παράδοσή μας. Στο πλαίσιο αυτό στήθηκε από τν εποχή της Βαυαροκρατίας μια ελλαδική Ορθόδοξη ιεραρχία, θεραπαινίδα της ντόπιας εθελόδουλης ψευτοαστικής τάξης. Η πρακτική αυτή είχε ως αποτελέσματα: Το σχίσμα με το Πατριαρχείο, την δημιουργία πέντε διαφορετικών εκκλησιαστικών καθεστώτων, την αναπαραγωγή της ιεραρχίας από τον εαυτό της, την ίδρυση θεολογικών σχολών, την εισαγωγή σ’ αυτές προτεσταντικών λογικών, μεταξύ άλλων τον κατακερματισμό της γνώσης, την  δημιουργία μαθήματος «θρησκευτικών», και παράλληλα την εισαγωγή στο σχολείο και στο δημόσιο χώρο αντίστοιχων πρακτικών (όρκος, υποχρεωτικός εκκλησιασμός και προσευχή μαθητών, καρτεσιανή/γερμανική δομή της θεολογικής γνώσης, κλπ). Η αντίδραση σ’ αυτό το περίεργο μίγμα είναι διαχρονική και πολύπλευρη.
δ) Το εκπαιδευτικό κίνημα δυσκολεύεται στη μεταπολίτευση να θέσει με ενιαίο τρόπο ολόκληρο το ζήτημα του σχολείου, του περιεχομένου του, της δομής του και των αναγκαίων προωθητικών ριζοσπαστικών αλλαγών που να υπερβαίνουν όλες τις ιδεολογίες της ψευτοαστικής τάξης της χώρας. Οι λόγοι είναι πολλοί και κάποιοι εν μέρει κατανοητοί, αλλά όχι όλοι αποδεκτοί (όπως η έλλειψη αγνών λαϊκών διανοουμένων και ο τρόπος δόμησης των κομματικών συνδικαλιστικών παρατάξεων ή ο τρόπος δράσης μερικών συνδικαλιστών). Η παιδεία στο χώρο της εκπαίδευσης οφείλει να είναι προβολή των πραγματικών αναγκών της νέας γενιάς από τη σκοπιά του μέλλοντος και να μην παίζει το ρόλο του «Προκρούστη» της ολόπλευρης γνώσης, είτε για ταξικούς λόγους της ελίτ, είτε για ιδεολογικούς μικροπολιτικούς λόγους.
ε) Στην Ε.Ε. υποτίθεται  ότι οι βασικότερες επιδιώξεις της εκπαίδευσης είναι να εφοδιάζονται «οι μαθητές με τα στοιχεία εκείνα που είναι απαραίτητα, ώστε να ζήσουν αρμονικά στις πολυπολιτισμικές κοινωνίες της Ευρώπης και του κόσμου». Έτσι ανάμεσα στα πολλά γνωστικά αντικείμενα γενικών, μορφωτικών, ανθρωπιστικών, θετικών και τεχνικών γνώσεων, οι μαθητές μπορούν να πλησιάσουν τόσο τη δική τους θρησκευτική, πολιτισμική, υπαρκτική και φιλοσοφική κληρονομιά, όσο και αυτή άλλων ανθρώπων. Ο στόχος αυτός οδηγεί στον σεβασμό και την αποδοχή της ετερότητας, αντιπαλεύει το ρατσισμό, τον κρυφό και φανερό νεοφασιμό, αλλά και «υλοποιεί παράλληλα και το δικαίωμα του παιδιού στη γνώση».
Όμως δεν υπάρχει ακόμα –και σωστά ενιαίο πλαίσιο δομής και περιεχομένου της διδασκαλίας των θρησκευτικών των κρατών-μελών. Στις βόρειες χώρες, όπως π.χ. στη Γερμανία, δηλώνεται όχι μόνο στο σχολείο, αλλά και στην εφορία άμεσα το θρήσκευμα των γονέων και έτσι έχουμε σχολεία με θρησκευτικά «προτεσταντικού» και «ρωμαιοκαθολικού» τύπου κατά κύριο λόγο. Στη χώρα του διαφωτισμού, τη Γαλλία, έχουμε ουδετερόθρησκα σχολεία ενώ τα τελευταία χρόνια προσπαθούν δια της πλαγίας οδού να εισαγάγουν στοιχεία που να καλύπτει το κενό της απουσίας του μαθήματος των θρησκευτικών (βλ.  Ρεζίς Ντεμπρέ, “Η διδασκαλία της θρησκείας στο ουδετερόθρησκο σχολείο”).
Στη χώρα μας, όλη η συζήτηση περιστρέφεται στο σχετικά ομολογιακό (π.χ. Δημοτικό σχολείο) και εν μέρει κατηχητικό (π.χ. Α΄ Λυκείου) μάθημα, αλλά καμία κουβέντα δεν γίνεται για τα λίγα σχολεία με ρωμαιοκαθολικούς μαθητές ή τα σχολεία της Θράκης που οι μουσουλμανόπαιδες δηλώνουν άμεσα το θρήσκευμα για να πάνε σε αμιγώς μουσουλμανικά σχολεία και μερικοί απ’ αυτούς να εισαχθούν εξ αυτού με ποσόστωση στα ΑΕΙ και ΤΕΙ. Και αυτό ανεξάρτητα του κατά πόσο η πολιτεία για πολιτικούς λόγους επιθυμεί να «αντισταθμίσει», είτε τη σχετική εγκατάλλειψη μια μερίδας των μειονοτήτων (τουρκογενών και πομάκων) στην περιοχή, είτε για άλλους λόγους.
στ) Στο ισχύον Σύνταγμα έχουν αποτυπωθεί κάποιες απελευθερωτικές κατακτήσεις στο επίπεδο της συνείδησης, της ελευθερίας και της αστικής δημοκρατίας στα 200 περίπου χρόνια ύπαρξης του νεοελληνικού κράτους. Όμως μαζί τους συνυπάρχει και μια σειρά συμβιβασμών ανάμεσα σε αντικρουόμενες κυρίαρχες απόψεις, αλλά και παραχωρήσεις στα παράκεντρα εξουσίας. Οι αντιφάσεις αυτές διαταράσσονται διότι η πορεία πρόσδεσης πάση θυσία στα ευρωπαϊκά κέντρα εξουσίας συνεχίζεται παρά τα έξι χρόνια μνημονίων και τον ρόλο των κέντρων εξουσίας Ε.Ε. και της παγκόσμιας ελίτ.
Έτσι το άρθρο 16 παρ. 2 (προβλέπει την καλλιέργεια και ανάπτυξη της θρησκευτικής συνείδησης των μαθητών στη δημόσια εκπαίδευση) συνυπάρχει με το άρθρο 13 παρ. 1, «Η ελευθερία της θρησκευτικής συνείδησης είναι απαραβίαστη», «κάθε γνωστή θρησκεία είναι ελεύθερη…». Η συνύπαρξη αυτή έχει δημιουργήσει κατά καιρούς και πλημμυρίδα και άμπωτη. Μια πρώτη άμπωτη δημιουργήθηκε με τον ν. 1566, ο οποίος από τη μια μετέτρεψε τον προτεσταντικό χαρακτήρα του θρησκευτικού μαθήματος και των συμπαρομαρτούντων (π.χ. εικόνες) από ελληνοχριστιανικό σε ελληνορθόδοξο.
Στο πλαίσιο αυτό, από τη μια μεριά, εισχώρησε δικαίως ο δυτικός διαφωτισμός και η λογική των δικαιωμάτων των «μειοψηφιών» στο σχολείο, αλλά από την άλλη δεν νίκησε το πνεύμα ελευθερίας της ορθόδοξης θεολογίας του φωτισμού…
Έτσι μέσω των «συνηγόρων του πολίτη», των «δικαστηρίων», των διαφορετικών απόψεων, των εναλλασσόμενων κομμάτων στη νομή της μικροεξουσίας, των συνδικαλιστικών παρατάξεων και της σταδιακής ιδεολογικής πολυδιάσπασης –ακόμη και αφασίας– της νεοελληνικής «κοινωνίας» παρενεβλήθη το θέμα των «απαλλαγών» ως μια προσπάθεια πρόχειρης και μερικής λύσης του ζητήματος.
ζ) Η λύση των «απαλλαγών» βεβαίως είναι πρόχειρη, αποσπασματική, συχνά προβληματική για τις πραγματικές προθέσεις των μαθητών και δημιουργεί επί πλέον και εκπαιδευτικά (διαφορετικός αριθμός μαθημάτων) και παιδαγωγικά ζητήματα (τι κάνουν για παράδειγμα οι ελάχιστοι, λίγοι  ή και περισσότεροι απαλλασσόμενοι μαθητές/μαθήτριες την ώρα της απαλλαγής). Ταυτόχρονα εισάγει πλαγίως την πρακτική ενός «προαιρετικού» μαθήματος. Έτσι το μέτρο της απαλλαγής αν ισχύει για όλους τους μαθητές, δηλαδή και για τους θεολογικά, κριτικά, πολιτισμικά ορθοδόξους, αλλά και τους τυπικά «ορθοδόξους», τότε καθιστά το  μάθημα de facto προαιρετικό.
η) «Η πρόσφατη δημόσια αντιπαράθεση για το ζήτημα των απαλλαγών από τα θρησκευτικά είναι, για πολλοστή φορά, προσχηματική και αδιέξοδη. Μια αψιμαχία εντυπώσεων που ανακυκλώνει ανούσια όλες, σχεδόν, τις ιδεοληψίες, τις προκαταλήψεις και τα στερεότυπα της μεταπολίτευσης. Απουσιάζουν προκλητικά από τη «συζήτηση» τα παιδαγωγικά κριτήρια και υπερισχύουν οι σκοπιμότητες. Το επίδικο δεν είναι η διαχείριση του ζητήματος των απαλλαγών, αλλά ο ίδιος ο χαρακτήρας και η θέση του μαθήματος στο εκπαιδευτικό μας σύστημα. Συνιστούν τα θρησκευτικά σαφές και διακριτό μορφωτικό αγαθό (γνωστικό αντικείμενο) ναι ή όχι»;
θ) «Για λόγους κοινωνικούς, παιδαγωγικούς αλλά και θεολογικούς, επιβάλλεται η μετεξέλιξη των θρησκευτικών σε ενιαίο και καθολικό μάθημα που αφορά σε όλα τα παιδιά μας δίχως διακρίσεις και αποκλεισμούς. Σε ένα μάθημα που σέβεται την ιδιοπροσωπία και την ετερότητα κάθε μαθητή, που καλλιεργεί την καταλλαγή και την κατανόηση του «άλλου». Μια νησίδα ελευθερίας, έκφρασης και πνευματικότητας σε ένα σχολείο ακραίας εργαλειοποίησης της γνώσης και στείρου ακαδημαϊσμού. Μάθημα που θα δεξιώνεται τα ζόρια της εφηβείας για τα μικρά και τα μεγάλα της ύπαρξης, όλα αυτά που ασφυκτιούν σε φευγαλέες κουβέντες στα διαλείμματα και τις απόκρυφες γειτονιές του διαδικτύου. Σ’ αυτό το μάθημα η έννοια της απαλλαγής θα στερείται νοήματος γιατί κανένας μαθητής μας δεν θα περισσεύει!»
Θεωρούμε ότι εκείνο που ενδιαφέρει, στο πλαίσιο της ενιαίας γνώσης και επομένως και του ενιαίου σχολείου, είναι η δημιουργία ενός νέου μαθήματος ώστε, «…ρητά και εκπεφρασμένα, τυπικά και ουσιαστικά, να μην θεωρείται πλέον θρησκευτική κατήχηση ή ομολογιακό  μάθημα, αλλά ένα μάθημα με σαφώς ανοικτό, πλουραλιστικό και μορφωτικό-γνωσιολογικό περιεχόμενο…».
ι) Το μάθημα πρέπει να αλλάξει οπωσδήποτε! Πρέπει να αποκτήσει ύλη που δεν θα δίνει δικαίωμα απαλλαγής σε κανέναν. Δεν μπορεί να είναι απολύτως θρησκειολογικό. Οφείλει να είναι γνωσιοκεντρικό, πολιτισμικό, υπαρξιακό, φιλοσοφικό, θρησκειολογικό. Μάθημα ελευθερίας, διαλόγου και κριτικής προσέγγισης του θρησκευτικού φαινομένου. Ως προς τη δομή του, ανάλογα με την ηλικία των μαθητών, να μελετηθεί η διδασκαλία του σε «ομόκεντρους κύκλους». Είναι αυτονόητο για μας ότι ο εσωτερικός κύκλος αφορά τα «καθ’ ημάς» και ο επόμενος το τι συμβαίνει και κυοφορείται  στην Ευρώπη. Δεν μπορεί όμως από μια χώρα της ανατολικής Μεσογείου να απουσιάζει η γνώση για τον ιστορικό-πολυπολιτισμικό χαρακτήρα και τα φαινόμενα της Εγγύς Ανατολής. Ένας επόμενος κύκλος οφείλει να δώσει στοιχεία από την υπόλοιπη οικουμένη και ο τελευταίος να δώσει στοιχεία και αφορμές για τα φαινόμενα και τα ρεύματα αμφισβήτησης των θρησκειών, αλλά και τη θρησκειοποίηση πολλών ιδεολογιών, που άρρητα συνήθως καλλιεργείται…
ια) Να κάνουμε το μάθημα τρόπο κατανόησης του ιστορικού και πολιτισμικού περιβάλλοντος. Για τους ίδιους λόγους που δεν υπάρχει απαλλαγή από τη γλώσσα, την ιστορία, την κοινωνική και πολιτική αγωγή, να μην υπάρχει απαλλαγή από το μάθημα. Γι’ αυτό και συνυπογράφουμε την πρόταση του Δ.Σ. της Γ΄ΕΛΜΕ Θεσσαλονίκης: «Υποχρεωτικό μάθημα –και άρα η μη υποχρέωση του κράτους να δίνει το δικαίωμα απαλλαγής– θα μπορούσε να είναι ένα μάθημα που να προσεγγίζει το φαινόμενο της θρησκείας, στην κοινωνιολογική, ιστορική, φιλοσοφική, πολιτιστική και πολιτική του διάσταση» (6/10/2015). Όσον αφορά στα «καθ’ ημάς» δίνουμε ως παράδειγμα μια πρόταση που μπορεί να τέμνει το μάθημα  με την ηλικία:
1) Να απεγκλωβιστεί το μάθημα από την παρωχημένη διάκριση αντικειμένων με προσανατολισμό την ανάγνωση των ορθόδοξων ερεισμάτων του πολιτισμού «στα καθ’ ημάς».
2) Να ερευνώνται τα πολιτισμικά νήματα που συνδέεουν τον Καζαντζάκη, τον Ρίτσο, τον Καρούζο, τον Μοσκώφ, τον Θεοδωράκη, τον Λειβαδίτη, τον Λεοντή και τόσους άλλους νεοέλληνες δημιουργούς με την αριστερά και την ορθόδοξη παράδοση. Να μελετώνται επίσης οι υπαρξιακές αφετηρίες της σύγχρονης τέχνης.
3) Να αναδειχθούν τα κοινωνικοαπελευθερωτικά στοιχεία των βιβλικών  κειμένων.
4) Να εντοπιστεί στην ιστορία η «ανταρσία» του μοναχισμού απέναντι  στην επίσημη θρησκεία και των λαϊκών ρευμάτων συλλογικής ριζοσπαστικής δράσης (αλληλεγγύης, αντίστασης, κοινωνικών ανατροπών). Προβληματισμός δηλαδή για τις πολιτικές συνέπειες της εκκλησιαστικής βιοτής.
5)  Να καλλιεργείται ο διάλογος με τη φιλοσοφία και τις φυσικές επιστήμες.
6) Να διερευνάται το γεγονός ότι το υπαρξιακό και κοσμολογικό ερώτημα των αρχαίων Ελλήνων προωθήθηκε από τους Πατέρες της Εκκλησίας σε όρια που δεν μπορούσε να φτάσει ο προχριστιανικός φιλοσοφικός στοχασμός.
7) Να προβληματίζει το μάθημα σε σχέση  με τις προκλήσεις της βιοηθικής.
ιβ) Όλη η προοδευτική και «προοδευτική» ευαισθησία εξαντλείται συνήθως στις προϋποθέσεις γιὰ τη θεσμική απαλλαγή από ένα συγκεκριμένο μάθημα. Κάποιοι ομιλούν χωρίς κόπο για κατάργηση, ενώ κάποιοι άλλοι  υποκρίνονται πίσω από την πρόταση για προαιρετικό μάθημα. Η άλλη πλευρά, η συντηρητική και δήθεν παραδοσιακή φωνασκεί, αλλά στο μυαλό της έχει ένα μάθημα παρωχημένης και ακίνδυνης προτεσταντικής ηθικολογίας, ρωμαιοκαθολικού προτύπου και τζιχαντιστικής μισαλλοδοξίας. Εάν όμως οι ευρισκόμενοι στα κέντρα λήψης των αποφάσεων της ανερχόμενης νεοαποικίας κάνουν «πολιτικά παχνίδια» για να αποπροσανατολίσουν την εκπαιδευτική κοινότητα και όχι μόνο, εάν η ελλαδική Ιεραρχία βαυκαλίζεται ότι με ένα μάθημα «προαιρετικό» βγάζει ένα μέρος της δικής της δουλειάς και οι θεολόγοι παριστάνουν τους ιεραπόστολους τότε:
«Εφεξής, από τους γονείς ή κηδεμόνες που επιθυμούν τα παιδιά τους να απαλλαγούν από το μάθημα των θρησκευτικών να μην ζητείται να δηλώνουν αν είναι άθρησκοι, ετερόδοξοι ή ετερόθρησκοι, αλλά να ασκούν το δικαίωμά τους αυτό, κατ’ επίκληση των πεποιθήσεών τους και της θρησκευτικής τους συνείδησης». (Ελάχιστο αίτημα της ΟΛΜΕ, 29-09-2015). Αν δεν ισχύσουν τα παραπάνω, μοιραία οδηγούμαστε σε «… μια αρνητική δήλωση πίστης η οποία και θα κρινόταν σκανδαλωδώς μετέωρη και χριστιανικώς αδικαίωτη…».
* 1) Ασμής Λάζαρος (ΠΕ13/ΠΕ01), πρόεδρος ΕΛΜΕ Ηλείας. (lazarosasmis@yahoo.gr)
2) Βασιλειάδης Βασίλης (ΠΕ19/ΠΕ70), Γραμμ. ΕΛΜΕ Ηλείας, πρώην τακτ. αιρετός ΠΥΣΔΕ ΕΛΜΕ Ηλείας. (vasilvasi@gmail.com)
3) Βιτούλας Ανδρέας (ΠΕ01), Γραμματέας ΕΛΜΕ Καστοριάς. (issopos@yahoo.gr)
4) Κουρνιώτης Χρήστος (ΠΕ02), μέλος ΔΣ ΕΛΜΕ Άνω Λιοσίων, σύνεδρος σύνεδρος 17ουσυνεδρίου ΟΛΜΕ (ilion19@yahoo.gr)
5) Μάλφας Γιώργος (ΠΕ01/ΠΕ13), σύνεδρος 16ου συνεδρίου ΟΛΜΕ. (malfasg@gmail.com)
6) Μπούρδαλας Παναγώτης (ΠΕ04.01/πτ. θεολ.), μέλος Δ.Σ. ΚΕΜΕΤΕ/ΟΛΜΕ, σύνεδρος 17ουσυνεδρίου ΟΛΜΕ (pmkas2004@yahoo.gr).
7) Ναξάκης Αντώνης (ΠΕ03), πρ. τακτ. αιρετός ΠΥΣΔΕ Χανίων, σύνεδρος 16ου συνεδρίου ΟΛΜΕ (antonisnaxakis@gmail.com).
18 Οκτώβρη 2015


Παρασκευή 2 Οκτωβρίου 2015

Αλλαγή στα Θρησκευτικά όχι άκριτη απαλλαγή

Του Κώστα Θεολόγου*

Ήμουν μαθητής στο δημοτικό σχολείο το 1971, όταν η χούντα είχε βγάλει μια εγκύκλιο που υποχρέωνε τους μαθητές να πηγαίνουν στο Κατηχητικό τις Κυριακές. Ο χαφιές της τάξης Δημήτρης Κ. έγραφε με εκδικητική χαρά το όνομά μου στον κατάλογο απόντων, έτρωγα απαλές ξυλιές με τον χάρακα στις παλάμες, ώσπου ο αείμνηστος δάσκαλός μας ο Γεώργιος Κυπράκης στην πράξη κατάργησε μετά από 2-3 Κυριακές τον έλεγχο και ο μοσχαροκέφαλος συμμαθητής δεν είχε λόγους πλέον να χάσκει χαρούμενος. Εν πάση περιπτώσει δηλώνω το γεγονός, ώστε να εξηγήσω ότι δεν είμαι «θεούσα», ούτε πιέστηκα ποτέ να γίνω από μέλη της οικογένειάς μου.
Από τα μέσα της δεκαετίας του ’80 έχω πάει στο Άγιο Όρος πάνω από 20-25 φορές. Εκεί βρήκα μια διαφορετική πνευματικότητα από τον ευσεβισμό που καλλιεργεί με το στανιό ο ρασοφόρος εκκλησιαστικός μηχανισμός και το βιβλίο των Θρησκευτικών του σχολείου. Όποιος δεν έχει ερεθιστεί πνευματικά από την δογματική γοητεία της τριαδικότητας και της Ορθοδοξίας έχει σίγουρα ένα εργαλείο λιγότερο, ώστε να κατανοεί το σύμπαν και τη δημιουργία. Αυτό το εργαλείο μπορεί να το διδαχτεί μόνο μέσα από την πατερική σκέψη, αλλά θα διαπιστώσει το μεγαλείο του μελετώντας παράλληλα το Κοράνι, τους Δερβίσηδες και τους σούφι, τον μεσαιωνικό παγανισμό, τις Ουπανισάδες, τις τέσσερις Βέδες κτλ. Αυτές τις τελευταίες τις διάβασα με ακόμη μεγαλύτερο ενδιαφέρον, όταν γύριζα στα ελληνικά τα δοκίμια αισθητικής του Μάσιμο Κατσάρι (Ο θεός που χορεύει, Καστανιώτη 2004). Ισχυρίζομαι ότι η απαλλαγή από το μάθημα των Θρησκευτικών είναι μείζον εκπαιδευτικό σφάλμα αντί της ορθής επιλογής, να εμπλουτισθεί με ιστορικά και φιλοσοφικά στοιχεία, ώστε να είναι πιο ελκυστικό για τον διδασκόμενο και πιο προκλητικό στους διδάσκοντες. Οι διδάσκοντες δεν θα κάνουν κατήχηση, ούτε προσηλυτισμό και θα ανοίγουν τους ορίζοντες των μαθητών. Και επειδή ο Οδυσσέας Ελύτης ισχυρίζεται (Μαρία Νεφέλη, Ίκαρος, 1978) ότι «Από τον Θεό τραβιέται ο άνθρωπος όπως ο καρχαρίας από το αίμα» οι διδάσκοντες οφείλουν να δημιουργούν ερωτηματικά γύρω από την ύπαρξη της θεϊκής δύναμης. Ακόμη πιο προκλητικά για κάθε πνευματικά συσκοτισμένο οπαδό του ευρωπαϊκού Διαφωτισμού, νομίζω ότι στο αναλυτικό πρόγραμμα σπουδών είναι απαραίτητος ένας θρησκευτικός, ας πούμε, εγγραμματισμός, που θα καθιστά τους μαθητές κοινωνούς των θεμελιακών στοιχείων της ορθόδοξης χριστιανικής και θρησκευτικής παράδοσης του τόπου μας και της Ευρώπης και συνάμα θα τους αναγνωρίζει ως πολίτες του κόσμου ώστε να συμβιώνουν αγαπητικά και να κατανοούν τον κόσμο μέσα από την πολιτισμική διαφορετικότητα της κάθε κουλτούρας. Και ένα τέτοιο μάθημα Θρησκευτικών έχει πολιτική σημασία, όχι εκκλησιαστική ή θρησκευτική.
Η απαλλαγή που δινόταν εσφαλμένα σε μάρτυρες του Ιεχωβά και σε άλλους αλλόδοξους μαθητές δημιούργησε ένα στρεβλό προηγούμενο, ώστε να διακυβεύεται η διεύρυνση μιας θεσμικής αποδυνάμωσης των συνολικών θεσμικών και προσωπικών υποχρεώσεων, που έχουν οι μαθητές απέναντι στο σύνολο του ωρολογίου προγράμματός τους. Αντίστοιχες ενστάσεις με στόχο την απαλλαγή μπορούσαν να υποβληθούν τεκμηριωμένα αναφορικά με το μάθημα της Αρχαίας Ιστορίας από …Πέρσες μαθητές, της Νεότερης Ιστορίας από …ιταλικής ή βουλγαρικής καταγωγής μαθητές, ή αναφορικά με το μάθημα της Γεωγραφίας και των συνόρων πάλι από μουσουλμάνους μαθητές ή από …Σκοπιανούς ή από μικρασιάτες στην καταγωγή. Και αν έφτανε η Νεότερη Ιστορία να περιλαμβάνει πιο σύγχρονες περιόδους, δηλαδή τον Εμφύλιο ή την δικτατορία, θα γινόταν ένας νέος εθνικός διχασμός σε ….απαλλαγόχαρτα.
Το ζήτημα κατά πόσο χρειάζεται να δηλώνει κανείς τι είναι –ή δεν είναι-, όταν συμπληρώνει αίτημα απαλλαγής δεν λύνεται λέγοντας ότι «αφού ο νόμος δίνει το δικαίωμα απαλλαγής, γιατί κάποιος πρέπει να δηλώσει αν είναι χριστιανός ορθόδοξος ή όχι». Για ποιο λόγο αιτείται απαλλαγής δηλαδή; Αλλά δεν χρειάζονται τέτοια έγγραφα. Όλοι οι μαθητές πρέπει να βρίσκονται παρόντες στην τάξη με ένα μάθημα θεολογικής οντολογίας και ηθικής σούπερ προκλητικό για σκέψεις και καυτές έως …ασεβείς και ανευλαβείς συζητήσεις.
Πρέπει να αλλάξει το περιεχόμενο του μαθήματος όχι ο τρόπος απαλλαγής από αυτό. Και το σημαντικότερο που οφείλω να επαναλάβω: η απαλλαγή σε ένα μάθημα συνιστά διαβρωτικό προηγούμενο, διότι αποδομείται ο ρόλος του μαθητή σε επίπεδο καθηκόντων του, και συνάμα τον εξοικειώνει εύλογα με την επιλεκτική μερικότητα της επιστημονικής-φιλοσοφικής ή θεολογικής, έστω, πληροφορίας και γνώσης, που οφείλεται όμως σε υποκειμενικούς παράγοντες.
Διάβασα ότι «….υπάρχει κι ένας δημόσιος χώρος που το κράτος είναι υποχρεωμένο να εξασφαλίσει την ανεξιθρησκία», αλλά θαρρώ ότι αυτή προστατεύεται από το άρθρο 13 του Συντάγματος (2008). Και δεν καταλαβαίνω σε ποια ανεξιθρησκία αναφέρονται οι προοδευτικοί και διαφωτισμένοι, όταν οι απέναντι (πιστοί, θεούσες, ευσεβείς Χριστιανοί, σκοταδιστές κ.λπ) την εκλαμβάνουν ως μισαλλοδοξία. Άρα, τι προστατεύει το άρθρο 13;
Εν κατακλείδι, το μάθημα των Θρησκευτικών είναι απαραίτητο, για να μην ακούγονται ασμένως ηλίθια τραγούδια σαν τη σύνθεση Ο Σατανάς είναι από την Ελλάδα (Νίκος Καρβέλας, 2015) που δείχνει θρησκειολογική άγνοια, μπλέκει μορφολογικά τον Πάνα με τον Βελζεβούλ, συγκρίνει χρονολογικά τον ιουδαϊσμό με το ελληνικό δωδεκάθεο, που προήλθε από μια μυθολογική Θεογονία κτλ. Γενικώς το άσμα είναι προϊόν παχύρρευστης έμπνευσης. Μήπως είχε πάρει απαλλαγή από το μάθημα των Θρησκευτικών;
* Ο Κώστας Θεολόγου είναι Επίκουρος Καθηγητής Ιστορίας και Φιλοσοφίας του Πολιτισμού ΕΜΠ
http://www.tomtb.com/allagi-8rhsk-oxi-apallagi-k8eologou-7626-2/